Delen:
Take it offline!
This Education in Motion resource is also available as a printable PDF.
Downloaden PDF
De geschiedenis van de handbewogen rolstoel
De Duitse uitvinder en horlogemaker Stephan Farffler wordt door verschillende bronnen aangewezen als dé uitvinder van de eerste handbewogen rolstoel in 1655. Het ontwerp van handbewogen rolstoelen is sinds de rolstoel van Farffler best wel veranderd. Met name in de 20e eeuw zijn er grote stappen gemaakt. Er werd meer gekeken naar het gebruik van de rolstoel en de betekenis van de rolstoel voor de rolstoelgebruiker in het dagelijks leven. Ook ging men zich meer richten op de positionering van de rolstoelgebruiker in zijn rolstoel.
Ontwikkelingen zoals de eerste vouwbare rolstoel, het gebruik van lichtgewicht materialen en de mogelijkheid van fabrikanten om de rolstoel exact aan de eisen en wensen van de gebruiker (maatvoering, opties, gewicht, configuratie, kleuropties, etc.) aan te passen, zijn hier voorbeelden van.
De ultra lichtgewicht handbewogen rolstoel
De term ‘ultra lichtgewicht rolstoel’ wordt gebruikt om een gehele categorie handbewogen rolstoelen te beschrijven. Volgens RESNA (Rehabilitation Engineering and Assistive Technologie Society of North America) moet een rolstoel aan het volgende voldoen om goedgekeurd te worden als ultra lichtgewicht rolstoel. De rolstoel moet:
- volledig aanpasbaar zijn
- zo licht mogelijk van gewicht zijn
- geschikt zijn voor langdurig gebruik
- beschikken over te kiezen achterwiel- en voorwielpositie en -configuratie
- beschikken over een te kiezen zithouding.
De twee belangrijkste categorieën bij ultra lichtgewicht rolstoelen zijn:
- vouwframe rolstoelen (open of boxframe)
- vastframe rolstoelen (open of boxframe).
Binnen deze categorieën zijn er heel veel verschillende typen rolstoelen beschikbaar, zodat er voor elke rolstoelgebruiker een rolstoel is die bij zijn/haar behoeften en levensstijl past.
Als onderdeel van het interdisciplinaire team dat betrokken is bij de advisering en aanmeting van een rolstoel, is het belangrijk dat je een goede kennis hebt van alle beschikbare opties. Alleen dan kan je een rolstoeladvies geven dat aansluit bij het vermogen, de behoeften en de wensen van de cliënt.
Rugframes op ultra lichtgewicht rolstoelen
We gaan verder in op de verschillende typen rugframes die beschikbaar zijn voor ultra lichtgewicht rolstoelen zoals de Quickie Nitrum en de RGK Octane Sub4.
Standaard rugframe
Het traditionele (standaard) rugframe heeft twee rugbuizen. Bij een vastframe en vouwframe rolstoel is dit altijd in combinatie met een stabilisatiestang. Dit rugframe is in de regel voorzien van een mechaniek waarmee je de rughoek kan instellen. Echter is het ook mogelijk om voor een vaste (gelaste) rughoek te kiezen wanneer dit beter aansluit bij de cliënt. De rolstoelen met een instelbare rughoek hebben over het algemeen ook een neerklapbaar (opvouwbaar) rugframe. Daardoor wordt de rolstoel een compact geheel, zeer praktisch voor de actieve rolstoelgebruiker die de rolstoel mee wil nemen in de auto of voor ander transport of opslag.
Als we kijken naar de rugleuning dan is de naspanbare rugbekleding een goede keuze op het standaard rugframe. Deze rugbekleding kan eenvoudig aangepast worden door de spanbanden losser en/of strakker in te stellen, zodat het positioneringsproblemen opvangt. Het bekledingsmateriaal is doorgaans ademend, voelt comfortabel aan en is licht van gewicht. Daarnaast kan dit type rugframe goed gecombineerd worden met een vaste rugleuning met rugschaal voor nog meer ondersteuning, stabilisatie en comfort, zoals met de J3 rugleuningen van JAY.
Ook moet er voor gezorgd worden dat een rugleuning de juiste maat heeft en goed is ingesteld. Daarom is het kiezen van een vaste rugleuning heel belangrijk, zodat deze goed aansluit aan de persoonlijke behoeften van de rolstoelgebruiker.
Verder kan het rugframe voorzien worden van duwhandvatten, waarmee de partner of begeleider de rolstoelgebruiker makkelijk vooruit kan duwen.
Freestyle rugframe
Voor sommige cliënten is het standaard rugframe een goede oplossing, echter kan er ook gekozen worden voor het Freestyle rugframe. Dit type rugframe is leverbaar op bijvoorbeeld de Quickie Nitrum en integreert op een hele mooie manier de J3 rugleuningen in het rugframe. Door deze constructie is de noodzaak van twee rugbuizen vervallen, wat de rolstoelgebruiker in staat stelt om zich vrijer te kunnen bewegen. Tijdens het hoepelen van de rolstoel is er veel meer ruimte voor de bovenarmen en de schoudergordel. De rolstoelgebruiker kan makkelijker de romp draaien en is in staat tot meer interactie met zijn omgeving.
De rugleuning zit veel meer geïntegreerd in het rugframe van de rolstoel, waardoor het één geheel vormt en het er esthetisch beter uit ziet. De rugleuning zit vast in dit rugframe en is daardoor niet uitneembaar, wat de rugleuning dus heel stabiel maakt.
Individueel op maat gemaakte rugframe
Soms is het noodzakelijk om nog vrijer te zijn in het ontwerpen van het rugframe, gelukkig kunnen we dan uitwijken naar individuele maatwerk rolstoelen. Deze rolstoelen worden individueel ontworpen waardoor de fabrikant de volledige vrijheid heeft om de rugframes vorm te geven. Denk hierbij aan een lumbaalknik in het rugframe. Door het kiezen van de juiste lumbaalknik stel je de rolstoelgebruiker in staat om bijvoorbeeld een spanbandenrugleuning in te stellen zodat er meer zijwaartse stabiliteit geboden kan worden. Ook kan een lumbaalknik gebruikt worden om rolstoelgebruikers met een lage rompstabiliteit de mogelijkheid te bieden om de romp wat naar achteren toe te overstrekken, waardoor er stabiliteit gewonnen kan worden. Let er in dat laatste geval wel op dat het bekken voldoende gestabiliseerd wordt door middel van bijvoorbeeld een ergozit.
Soms is het wenselijk om de volledige breedte te hebben ter plekke van de heupen en een smaller rugframe aan te bieden in het lumbale segment. Een rugframe met taps toelopende rugbuizen zou dan een goede oplossing kunnen bieden. Andersom zijn er rolstoelgebruikers met een relatief smalle heupbreedte en een wat bredere torso. Om te voorkomen dat de rugbuizen dan in de rug van de rolstoelgebruiker gaan prikken, kan er gekozen worden voor taps uitlopende rugbuizen (naar buiten gebogen). Bijkomend voordeel is dat in deze situatie de rolstoelgebruiker met zijn romp meer in de rugbekleding kan wegzakken, wat weer extra stabiliteit kan opleveren.
ILSA rugframe
Het laatste type rugframe dat we behandelen, is het zogenaamde ILSA (Integrated Lateral Support Adjustment) rugframe. Dit type rugframe combineert een hoge mate van laterale ondersteuning met het gemak en instelbaarheid van een spanbanden rugleuning. Je kan hierbij de maatvoering (diepte, hoogtes en contour) van de zijondersteuning bepalen (zie tekening). Daarnaast is de zijbeugel te roteren, zodat er optimaal bepaald kan worden waar de rolstoelgebruiker steun nodig heeft. Het kiezen van een dergelijke oplossing geeft de rolstoelgebruiker de mogelijkheid om maximale steun te krijgen vanuit zijn handbewogen rolstoel.
Conclusie
Gedurende het pasproces is het niet alleen belangrijk om de verschillende rugframe typen te analyseren, maar ook om de cliënt zoveel mogelijk te laten ervaren. De framekeuze en het type rugframe zijn slechts het topje van de ijsberg wanneer het aankomt op het aanmeten van de juiste zithouding en mobiliteit voor elke cliënt.
Elke maand brengen we een nieuw Education in Motion artikel uit die je kan lezen op onze website! Dus houdt onze website in de gaten.